Birthday	25 Febuary
Call	+9779856036932 (Nepal)
Email	mail4sagun@gmail.com
Website	www.publichealthupdate.com

२०७९ असार २५ गते नेपाली हेल्थ डट कम मा प्रकाशित

सामान्यतया अस्पताल भनेपछि विरामी पर्दा उपचार गर्न जाने ठाउँको रुपमा लिईन्छ। अस्पताल भनेपछि उपचारात्मक सेवा प्राथमिकता भित्र पर्नु स्वाभाविकै हो यदापी अस्पतालहरुबाट प्रतिकारात्मक, प्रवर्धनात्मक, पुनस्थापना लगायतका सबै सेवाहरु प्रदान हुदै आईरहेको छ।

अस्पताल भित्रबाट प्रदान हुने स्वास्थ्य सेवाहरुलाई अन्तराष्ट्रिय स्तरको वनाउने, नयाँ नयाँ वैज्ञानिक अनुसन्धानबाट निर्देशित प्रविधिहरुको विस्तार गर्ने तथा अस्पताल सेवा सुद्दिढिकरण गर्ने त प्राथमिकता भित्र रहनुपर्ने मुख्य विषय नै हो। यसका साथ साथै अस्पतालबाट प्रदान हुने अरु स्वास्थ्य सेवाहरुलाई थप जनमुखी वनाउने तथा सुद्दिढ गर्नुपर्ने अहिलेको परिस्थितिले निर्देशित गरेको छ।

स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले एक सूचना जारी गर्दै ५० शैया अस्पतालको संगठन संरचनाको खाकामा राय सुझाव माग गरेको सन्दर्भमा एक जनस्वास्थ्यकर्मीको दृष्टिले तपशिल अनुसारका कार्यहरु संचालन गर्न जनस्वास्थ्य विधामा दख्खल जनशक्ति समेत अस्पतालको संगठन संरचनामा राखिनुपर्ने आधारहरु प्रस्तुत गर्ने जमर्को गरेको छु।

जीवनशैलीमा आधारित रोगहरुको भार: विश्वभर नसर्ने रोगहरुको प्रकोप वढ्दो क्रममा रहेको छ। विश्व स्वास्थ्य संगठनको तथ्य अनुसार संसारभर ७१ प्रतिशत मृत्युहरु हाल नसर्ने रोग कै कारण हुने गर्दछन। नेपाल स्टेप सर्भेको तथ्य हेर्ने हो भने ६६ प्रतिशत नेपालमा हुने मृत्युहरु नसर्ने रोगहरुकै कारण हुने गर्दछ। नसर्ने रोगहरु आँफैमा दीर्घकालिन रुपमा विकास हुने हुँदा अस्पतालमा आधारित जनस्वास्थ्यका गतिविधिहरु स्वास्थ्य शिक्षा, स्वास्थ्य प्रवर्धन जीवनशैली परिवर्तन, खानपान, पोषण जस्ता विषयहरुमा परामर्श सेवा प्रदान गर्नेपर्ने हुन्छ।विरामी चेक जाँच गरेर औषधि ओखती दिएर पठाउने मात्रै नभई अब नसर्ने रोगहरुको रोकथाम गर्न, देखा परिसकेको खण्डमा थप क्षति हुन नदिने उपायहरु बारेमा जोखिम विरामीहरुलाई जोखिम न्यूनीकरण संचार तथा परामर्श प्रदान गर्ने जस्ता जनस्वास्थ्यका कार्यहरु अस्पतालबाटै हाल भएगरेको भन्दा विशेष तवरबाट प्राथमिकता साथ कार्यान्वयन गर्नुपर्ने हुन्छ।त्यसैले यस्ता किसिमका नसर्ने रोगहरुको तथ्य संकलन, विश्लेषण तथा तथ्यमा आधारित योजना वनाउने कार्यको लागि जनस्वास्थ्य विषयमा ज्ञान भएको जनशक्तिलाई अस्पतालमा परिचालन गर्नु अपरिहार्य छ।
अस्पताल सेवामा जनताको उपस्थिति: स्वास्थ्य सेवा विभागको भर्खरै प्रकाशित वार्षिक प्रतिवेदन हेर्ने भो भने करिब ७७ प्रतिशत जनसंख्याले वहिरङग सेवा लिएको तथ्य देखाउछ। विरामी भएर मात्रै अस्पताल जाने भन्दा पनि परामर्श सेवा लिऔ, वेलामा नै रोग बारेमा सचेत रहौ भनेर स्वास्थ्य सस्था जाने जनताहरुको संख्या पनि वढ्दैछ।त्यसैले यो जनसंख्यालाई आधार वनाएर अस्पतालमा आधारीत जनस्वास्थ्यका कृयाकलापहरु डिजाईन गरेर जनताको मागहरुको प्रभावकारी सम्बोधन गर्न अस्पतालहरुमा जनस्वास्थ्य सेवा प्रदान गर्नसक्ने छुट्टै जनशक्तिको खाँचो देखिन्छ। जनस्वास्थ्यका गतिविधिहरुको उदेश्य एकै पटक धेरै जनातालाई रोग लाग्नबाट जोगाउने, स्वास्थ्य शिक्षा प्रदान गर्ने हो। अस्पतालमा आउने सेवाग्राहीहरु, परिवारका सदस्यलाई केन्द्रीत गरेर केहि जनस्वास्थका कृयाकलापहरु योजना गरियो भने दैनिक कम्तिमा पनि सरदर २०० देखि ३०० लक्षित वर्गलाई जनस्वास्थ्यको कृयाकलापहरुबाट लाभान्वित गराउन सकिन्छ त्यसैले हाम्रा जनस्वास्थ्यका गतिविधिहरु अस्पतालमा आधारीत समेत वनाउनुपर्ने देखिन्छ।
हालको जनशक्तिको कायभार: अस्पतालहरुको जनशक्ति हेर्दा हाल स्वीकृत दरवन्दी अनुसार उपचारात्मक सेवा प्रदान गर्ने जनशक्तिहरुको कार्यभार प्रायजसो अस्पतालहरुमा निकै धेरै देखिन्छ। सेवाग्राही विरामीलाई कसरी छिटो उपचार प्रदान गरेर औषधी दिएर घर पठाउने भन्ने मात्रै प्राथमिकता दिईएको पाईन्छ । ठ्याकै अनुसन्धानबाट भेटेको तथ्य त हैन तर सरदरमा एक विरामीले एक चिकित्सकसंग ५ मिनेटको समय पनि पाउन मुस्किल देखिन्छ। यसले गर्दा सेवाग्राहीलाई आवश्यक पर्ने परामर्श, आहार, व्यवहार, जीवनशैली, प्रतिजैविक औषधि प्रयोग, औषधिको समुचित प्रयोग प्रबर्धन जस्ता विषयहरु अस्पतालबाट उचित सम्बोधन हुन नसकेको अवस्था छ। त्यसैले अस्पतालहरुमा उपयुक्त जनस्वास्थ्यकर्मीसहितको छुटै स्वास्थ्य शिक्षा तथा स्वास्थ्य प्रवर्धन गर्ने ईकाईहरुको स्थापना गर्नुपर्ने देखिन्छ। त्यस्तै अस्पताल भित्रबाट प्रदान गरिने स्वास्थ्य सेवालाई थप सुदृढ गर्दै जनताको आफ्नो स्वास्थ्य सम्बन्धी जानकारी पाउने हकलाई सुनिश्चित गर्नको लागि अस्पतालबाट प्रदान गरिने जनस्वास्थ्यका सेवाहरुलाई प्रभावकारी बनाउन आवश्यक थप मानव संसाधनको परिचालन गर्न जरुरी छ।
अस्पताल सुद्दिढकरण: हाल अस्पताल सेवाको गुणस्तर सुधार गर्न, लेखाजोखा गर्न, गुणस्तर कार्ययोजना वनाउन, न्युनतम मापदण्ड कार्यान्वयन गर्न विभिन्नसंग सस्थाहरुको सहयोगमा विभिन्न गतिविधीहरु संचालन भईरहेका छन् ति गतिविधिहरुको अपनत्व तथा पूर्णरुपमा अस्पतालले नै जिम्मेवारी ग्रहण गर्न तथा नियमित कार्यसम्पादन गर्नको लागि आवश्यक पर्ने जनस्वास्थ्य विज्ञको दरवन्दी अब वनाईने संरोचनामा समेटिनुपर्ने देखिन्छ।
अस्पतालमा आधारीत अध्ययन तथा अनुसन्धान: नेपालमा पनि स्वास्थ्य अनुसन्धानको परम्परा विस्तारै विकास हुदै गईरहेको छ यदापी स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयको संगठन संरचना भित्र हालसम्म स्वास्थ्य अनुसन्धान अधिकृतको दरवन्दी स्थापना हुन सकेको छैन। केहि सरकारी तथा गैर -सरकारी संघ सस्थाहरुले मात्र स्वास्थ्य अनुसन्धानको विधालाई धान्न सक्ने स्थीति छैन, त्यसैले सरकारको आफ्नो स्वास्थ्य प्रणालीको संयन्त्र भित्र नै स्वास्थ्य अनुसन्धानको विषयलाई प्राथमिकतामा राखिनुपर्दछ। अहिलेपनि अस्पतालमा आधारित धेरै स्वास्थ्य अनुसन्धान हरु भईरहेका छन् ति अनुसन्धान हरुलाई अस्पतालले नै अपनत्व लिएर अगाडी वढ्न सकेमा स्वास्थ्य क्षेत्रमा ईभिडेण्स जेनेरेशमा ठुलो योगदान हुनेछ। हरेक अस्पताललाई एक रिसर्च सेन्टरको रुपमा विकास गर्ने दीर्घकालिन उदेश्य राखेर अस्पतालमा आधारित अनुसन्धानहरु प्राथमिकता दिनु अहिलेको आवश्यकता रहेको छ। यसको लागि हरेक ५० वेड र सोभन्दा माथीका अस्पतालहरुमा स्वास्थ्य अनुसन्धान ईकाई स्थापना गरि स्वास्थ्य अनुसन्धान अधिकृतको दरवन्दी स्थापना गर्नु अपरिहार्य छ। अर्को तर्फ हेर्नेहो भने अस्पतालमा कार्यरत स्वास्थ्यकर्मीहरुको स्वास्थ्य अनुसन्धानमा उत्प्रेरणा जगाउन अस्पतालमै आधारीत रिसर्च मेण्टरशिप, रिसर्च प्रपोजल तयार गर्ने कार्यहरु गर्न जरुर छ। त्यसको लागि जनस्वास्थ्य विधामा ज्ञान भएको स्वास्थ्य जनशक्ति अस्पतालमा भयो भने यस्ता कार्यहरु अगाडी वढ्न सजिलो हुन्छ।
डिजिज सर्भिलेन्स तथा महामारी पूर्व तयारी: विभिन्न समयमा देखापरेका महामारीहरुको वेला सरकारी अस्पतालले निर्वाह गरेको भूमिका प्रसंशनीय छ। महामारीको वेला उपचार सेवा प्रदान गर्दै जनताको जीवन वचाउन अस्पतालहरुले पुर्याएको भूमिकालाई थप सुद्दिढ गर्न अस्पतालको एकीकृत योजनाहरु तयार गर्ने, अस्पताल Hospital Emergency Disaster Preparedness and Response Plan, Communication Coordination Mechanism, resources mobilization plan आदि जस्ता कार्यहरु गर्न थप स्वास्थ्य जनशक्तिको आवश्यकता अस्पतालहरुलाई परिरहेको छ। त्यसो हुँदा अब गरिने अस्पतालहरुको ओएनममा त्यस्ता जनशक्तिहरु दरवन्दी सिर्जना गर्नुपर्ने हुन्छ। वेला वेलामा देखापर्ने ईमर्जिङ्ग तथा रि-ईमर्जिङ्ग रोगहरु, नोटिफ़िएवल संक्रमणहरु, महामारीको लेखा जोखागर्ने, डिजिज सर्भिलेन्स, जोखिम तत्व हरुको सर्वेक्षण गर्ने आदिजस्ता कार्यहरु नियमित संचालन गर्न हाल भईरहेको स्वास्थ्य जनशक्ति प्रयाप्त छैन। त्यसैले हरेक ५० वेड र सो भन्दा माथीका अस्पतालहरुमा डिजिज सर्भिलेन्स तथा महामारी पूर्व तयारी ईकाई को संर चना वनाएर थप जनशक्ति राख्न्न सकेमा हाम्रा पूर्व तयारी तथा रोग हरुको सर्वेक्षण प्रभावकारी हुने देखिन्छ।
अस्पतालको तथ्याङ्क तथा प्रतिवेदन: अस्पतालहरुबाट विभिन्न किसिमका तथ्याङ्कहरु संकलन हुने गर्दछन तर ति तथ्यहरुलाई केलाएर विश्लेषण गरेर तथ्यमा आधारीत योजना बनाउने परम्परा हामीकहाँ बसिसकेको छैन। केहि सिमित र मुख्य मुख्य तथ्यहरुलाई नियमित प्रतिवेदन गर्नुपर्ने व्यवस्था भएता पनि प्रभावकारी रुपमा हुने गरेको छैन। स्वास्थ्य सेवा विभागको भर्खरै प्रकाशित वार्षिक प्रतिवेदनको तथ्याङ्कलाई हेर्दा आर्थिक वर्ष २०७७/७८ मा जम्मा ८०% सार्वजनिक अस्पतालहरुबाट मात्रै नियमित प्रतिवेदन पेश भएको छ जुन गत वर्षहरुमा पनि ८२ प्रतिशत भन्दा माथी पुगेको देखिदैन। त्यसैले अस्पतालको स्वास्थ्य सूचना प्रणालीलाई थप व्यवस्थित गर्नको लागि हाल भईरहेको मेडिकल रेकर्ड ईकाईलाई पुनर्संरचना गरेर जनस्वास्थ्य विज्ञको नेतृत्वमा इलेक्ट्रनिक मेडिकल रेकर्ड प्रणाली, टेली मेडिसिन आदी सन्चालन गर्ने सक्ने मेडिकल रेकर्डर, हेल्थ इन्फर्मेटिक्स सहितको एउटा साधन सम्पन्न ईकाईको संचालन गर्नुपर्ने देखिन्छ। सो गर्न सकेमा अस्पतालबाट प्रदान हुने विभिन्न सेवाहरुबाट संकलन हुने तथ्यांकहरुको सङ्कलन, दस्तावेजीकरण, स्वास्थ्य सूचकहरूको विश्लेषण र व्याख्या गरि प्रतिवेदन तथा योजना वनाउने कार्य प्रभावकारी वनाउन सकिन्छ।
विस्तारित आउटरिच सेवा तथा स्वास्थ्य शिविरहरुको व्यवस्थापन: अस्पतालले बिभिन्न्न स्थानहरुमा स्वास्थ्य शिविर,आउटरिच सेवा प्रदान गर्ने कार्य चलिरहेको छ। दुर्गम तथा विकट क्षेत्रका जनताहरुलाई सेवा पुर्याउने उदेश्यले यस्ता किसिमका सेवाहरुको परिकल्पना गरिएता पनि सबै स्वास्थ्य शिविरहरु उत्तिकै प्रभावकारी भईरहेको अवस्था छैन, स्वास्थ्य शिविर भन्ने वित्तिकै औषधी वाढ्ने तथा विरामी तान्ने गतिविधि, पहुँचको भरमा शिविर लैजाने, आवश्यक नै नभएको ठाउँ संचालन गर्ने जस्ता गतिविधिहरु पनि भईराखेका छन्। त्यसैले तथ्यमा आधारित स्वास्थ्य शिविरको योजना, रोग स्क्रिनिङ्ग क्याम्पहरु संचालन, औषधी वाढ्ने मात्रै नभई स्वास्थ्य शिक्षा तथा परामर्श सेवा प्रदान गर्ने किसिमको योजनाहरु निर्माण गर्न अस्पतालहरुमा थप प्राविधिक जनशक्तिको आवश्यकता पर्दछ।
अस्पताललाई समुदायसँग जोड्ने जनशक्तिको खाँचो: अस्पताललाई समुदायसँग जोड्ने किसिमको सामुदायिक स्वास्थ्य सेवाको विकास, विस्तार, अनुगमन मुल्यांकन जस्ता गतिविधिहरु समेत सरकारी अस्पतालहरुबाट सुरुवात गर्न जरुरी छ। उदाहरणको लागि अछामको बयलपाटा अस्पताल, काभ्रेको धुलिखेल अस्पतालले कसरी समुदायमा अस्पतालले पनि जनस्वास्थ्यको कार्यहरु गर्न सक्छन भन्ने हेर्न सकिन्छ।अस्पतालले विस्तार गर्नुपर्ने सेवाको योजना, अनुगमन तथा अस्पतालहरुको समुदायसँगको सहकार्यमा सहजीकरण गर्न जनस्वास्थ्यकर्मीको खाँचो अस्पतालमा भईरहेको छ।
वहु-क्षेत्रीय समन्वय तथा सहकार्य: अस्पताल विकास योजना निर्माण, प्रपोजल लेख्ने, अस्पतालमा हुने अनुसन्धानात्मक कार्यहरुको लागि विदेशी ग्राण्टहरुमा आफ्नो प्रपोजल पठाउने, प्रदेश तथा स्थानीय तहबाट समेत प्राप्त हुने ग्राण्टहरुको प्रपोजल लेख्न्ने, प्रतिवेदन तयार गर्ने, विभिन्न संघ सस्थाहरुसंगको सहकार्यलाई प्रभावकारी वनाउन तथा वहु-क्षेत्रीय समन्वयको भूमिका आदी जस्ता कार्यहरु सम्पादन गर्नको लागि समेत जनस्वास्थ्य विज्ञको अस्पतालमा खाँचो देखिन्छ।

आदिजस्ता क्रियाकलापहरु गर्न गराउन र अस्पतालको सर्वाङ्गिण विकास गर्दै जनताको स्वास्थ्य अवस्था सुधार गर्नको लागि अस्पतालहरुमा जनस्वास्थ्य पढेको स्वास्थ्य जनशक्तिको आवश्यकता दिनानुदिन वढ्दै गईरहेको छ। त्यसैले अव गरिने अर्गनाईजेशन तथा मेनेजमेन्ट सर्भेहरुमा उपचारात्मक सेवालाई मात्र नभई अस्पतालहरुबाट प्रदान गरिने प्रतिकारात्मक तथा प्रवर्धनात्मक सेवाहरुको समेत विचार गरेर स्वास्थ्य जनशक्तिको आवश्यकता निर्धारण, दरवन्दि सिर्जना तथा परिचालन हुन आवश्यक छ।

सोमबार, जेठ ३०, २०७९, १९:०२:०० मा स्वास्थ्य खबरडटकममा प्रकाशित

स्थानीय सरकारको निर्वाचन सम्पन्न भएपश्चात हाल जनप्रतिनिधिहरु आफ्नो कार्यकालको पहिलो नीति, कार्यक्रम तथा बजेट के कस्तो ल्याउने भन्ने तयारीमा जुटिरहेका छन्। पहिलो वर्षको बजेट निर्माणले नै जनप्रतिनिधिहरुको कार्यकालको प्राथमिकता निर्धारण हुने भएको हुँदा यस वर्षको नीति कार्यक्रम तथा बजेटले निकै महत्व राख्दछ।

नव निर्वाचित जनप्रतिनिधिहरुलाई जनमुखी बजेट विनियोजन तथा जनतासँग प्रतक्ष्य जोड्ने योजना तथा कार्यक्रमहरु निर्माणमा के कसरी आफ्नो भूमिकालाई प्रभावकारी बनाउन सकिन्छ भन्ने सोचमा रहेका छन्। पदवहाली भएपश्चात् पनि यस वर्ष पहिलो निर्णयको रुपमा धेरै किसिमका घोषणाहरु स्थानीय स्तरबाट भएका छन् यदपी जनस्वास्थ्यमा गरिने कार्यक्रम तथा गतिविधिहरु संचालन गर्दा लाग्ने बजेट लगानी हो खर्च होइन भन्ने ठोस वुझाई सबैमा छैन। यही वेला हामीले स्वास्थ्य क्षेत्रको महत्व तथा जनस्वास्थ्यका विभिन्न गतिविधिहरु प्रति रुची हुने हिसाबले जनप्रतिनिधिहरुलाई वुझाउन सक्यौ भने स्थानीय स्तरबाट स्वास्थ्य क्षेत्र प्राथमीकता भित्र पर्न सक्दछ।

नयाँ जनप्रतिनिधिहरुलाई बजेट तथा योजना प्राथमिकिकरण गर्न सहजीकारण होस तथा स्थानीय स्तरमा रहेर स्वास्थ्य शाखामा काम गर्ने स्वास्थ्यकर्मीहरुलाई समेत केहि प्राविधिक पृष्ठपोषण होस भन्ने उदेश्यले एक जनस्वास्थ्यकर्मीको हैशियतले केहि सल्लाह सुझाव तयार गरेको छु।

स्थानीय स्तरबाट स्वास्थ्य क्षेत्रमा योजना बनाउँदा ध्यान दिनुपर्ने मुख्य दस्तावेजहरु

राष्ट्रिय स्वास्थ्य नीति, २०७६
जनस्वास्थ्य सेवा ऐन, २०७५
जनस्वास्थ्य सेवा नियमावली २०७७
पन्ध्रौं योजना २०७६/७७-२०८०/८१
नेपालको स्वास्थ्य जनशक्ति सम्बन्धी राष्ट्रिय रणनीति (२०७७/७८ देखि २०८६/८७)
नेपाल स्वास्थ्य क्षेत्र रणनीति
प्रदेश स्वास्थ्य नीति
आफ्नै पालिकाले तर्जुमा गरेको स्थानीय स्वास्थ्य तथा सरसफाई सेवा ऐन
स्वास्थ्य संस्थाको न्यूनतम सेवा मापदण्ड
स्थानीय तहमा आधारभूत स्वास्थ्य सेवा केन्द्र निर्माण तथा सेवा सञ्चालनसम्बन्धी कार्यविधि
स्थानीय स्वास्थ्य संस्था सञ्चालन तथा व्यवस्थापन कार्यविधि
स्वास्थ्य क्षेत्रको योजना तथा बजेट तर्जुमा मार्गनिर्देशन

केही सरल तर गेम चेन्जर कार्यक्रमहरु

स्थानीय तहले बजेट विनियोजन गर्दा कसरी गर्ने, के कति बजेट कुन शिर्षक, कार्यक्रममा छुट्याउने भन्ने विभिन्न निर्देशिका, मापदण्ड तथा मार्गदर्शनहरु छन्। यदपी धेरै जना स्वास्थ्यकर्मीहरुले राखेको जिज्ञासा तथा मागेको सुझावलाई सम्वोधन हुने किसिमले आँफुलाई थाहा भएका जानेका वुझेका स्थानीय स्तरबाट गर्न सकिने केही सरल तर गेम चेन्जर कार्यक्रम तथा गतिविधिहरुको सूची तयार गरेको छु।

तथ्यमा आधारीत योजना निर्माण

वार्षिक रुपमा आफ्नो पालिका वडाको स्वास्थ्य वस्तुस्थिती विस्लेषण गर्न वडा स्थानीय तह स्वास्थ्य वस्तुस्थिती विस्लेषण प्रतिवेदन तयार गर्न स्वास्थ्यकर्मीहरुलाई अभिमुखीकरण तथा स्थानीय स्वास्थ्य योजना तयार गर्ने सम्वन्धी कार्यक्रमहरु राख्न्ने।
तथ्यमा आधारित योजना गर्नको लागि आफ्नो वडाको हेल्थ प्रोफाईल (डिजिटल सहित) वनाउने।
तथ्यमा आधारित योजना निर्माणको लागि हरेक वडाहरुमा हुने जन्म मृत्यु वसाईसराईका विवरणहरु स्वास्थ्यको लक्षित जनसंख्या निर्धारणमा प्रयोग हुने हुँदा उक्त तथ्यांकहरु डिजिटल प्रणालीवाट अधावधिक हुने प्रणालीको विकास गर्न स्वास्थ्य शाखाले समेत सहजीकरण गर्ने र सो तथ्यांकका आधारमा स्वास्थ्य सेवाका योजनाहरु तर्जुमा र कार्यान्यवन गर्ने प्रणालीको विकास गर्ने।
आफ्नो पालिका भित्र रहेका लक्षित समुहहरु जस्तै ५ वर्षमुनिका बालबालिकाहरु, गर्भवति महिलाहरु आदिको लगत संकलन तथा अधावधी गर्ने।
विभिन्न कार्यक्रमहरुको आधारमा(जस्तै खोप कार्यक्रम परिवार नियोजन सेवा) वडा/पालिकाहरुको माइक्रो योजना तयार गर्ने।
पालिका भित्र नियमित संकलन हुने नियमित तथ्याङ्क, अभिलेख तथा प्रतिबेदन, तथ्याङ्क ब्यवस्थापन प्रक्रिया को गुणस्तर परीक्षण तथा सुनिश्चितता गर्ने कार्यक्रमहरु तर्जुमा गर्ने।

स्वास्थ्य जनशक्ति विकास

स्थानीय तहका अस्पताल, प्राथमिक स्वास्थ्य केन्द्र, स्वास्थ्य चौकी एवम् अन्य निकायहरूमा कार्यरत स्थायी, अस्थायी, करार, विकास समितिबाट नियुक्त, निजी एवं गैर सरकारी संस्थाहरुद्धारा सञ्चालित स्वास्थ्य जनशक्तिको विवरण अभिलेखीकरण गर्ने तथा डाटावेस तयार गर्ने।
स्वास्थ्य शिक्षामा दुर्गम स्थानका जेहेन्दार र आर्थिक रूपले विपन्न समुदायका लागि अवसर प्रदान गर्नको लागि स्थानीय तहमा कोष खडा गर्ने।
स्वास्थ्य जनशक्तिलाई दुर्गम स्थानका स्वास्थ्य संस्थामा आकर्षित गर्न र खटाएको स्थानमा टिकाई राख्न उपयुक्त प्रोत्साहन र सुविधा सहित कार्यविधि तर्जुमा गरी लागू गर्ने।
पालिका भित्र कार्यरत स्वास्थ्यकर्मीलाई क्रियाशिलता र कार्यसम्पादनका आधार, पर्फर्मेंस बेस्ट मुल्याकन गरी हरेक वर्ष पुरस्कृत तथा सम्मान गर्ने कार्यक्रम ल्याउने।
स्वास्थ्यकर्मीहरुलाई थप उत्प्रेरणा दिलाउन तथा व्यवहारिक ज्ञानहरु आदान-प्रदान गर्न केहि नमुना स्वास्थ्य संस्थाहरुको कार्यहरु हेर्ने अवसरको लागि अन्तर पालिका अन्तर प्रदेश भ्रमण गर्ने कार्यक्रमहरु राख्ने।

स्वास्थ्य प्रवर्धन

वजारका मुख्य मुख्यचोकहरु, गाउँका चौतारा विसौनीहरुमा नसर्ने खालको रोगहरु, सडक दुर्घटना रोकथामवारे तथा अन्य स्वास्थ्य सूचनाहरु डिजिटल प्रविधि वाट जडान गरि प्रशारण गर्ने।
विधालय स्वास्थ्य कार्यक्रम तथा विधालयमा स्वास्थ्य विधार्थी समुह वा टोल टोलमा हेल्थ क्लव स्थापना गर्ने अभिमुखीकण गर्ने र आफ्नो घर परिवारमा नसर्ने खालका रोग रोकथाम तथा वच्ने उपायहरु सिकाउने कार्यक्रम निर्माण गर्ने।
जनतासंग स्वास्थ्यकर्मी - जनस्वास्थ्य जनजागरण (स्वास्थ्य शिक्षा तथा प्रवर्धन) कार्यक्रम गर्ने।
योग शिक्षा, योग अभ्यास, स्वास्थ्य परामर्श तथा स्वस्थ खानपान जीवन शैली सम्बन्धी टोल टोलमा कार्यक्रम हरु संचालन गर्ने।

स्वास्थ्य अनुसन्धान

स्थानीय तहहरुबाट विनियोजन हुने बजेटमा हालसम्म स्वास्थ्य अनुसन्धान क्षेत्र प्राथमिकता भित्र परेको छैन। त्यसैले आफ्नो पालिका भित्रै हुने स्वास्थ्य अनुसन्धानहरुमा केहि वजेट छुट्याउनु पर्ने देखिन्छ।
स्वास्थ्य विषय एमपिएच विपिएच वा अरु कुनै विषय अध्ययन गर्ने विधार्थीहरुलाई थेसिस ग्राण्टको रुपमा समेत दिने गरेर स्वास्थ्य अनुसन्धानमा बजेट छुट्याउन सकिनेछ।

हेल्थ ईमेर्जेन्सी तथा निगरानी

वडा आपतकालिन स्वास्थ्य कोष स्थापना गर्ने।
प्राकृतिक प्रकोप, विपत पुर्व तयारि तथा महामारी निर्यंत्रण: भैपरि आउनसक्ने प्राकृतिक प्रकोप तथा विपतमा देखिन सक्ने जनस्वास्थ्यका समस्याहरुलाई समाधान गर्न हरेक वडा मा र्यापिड रेस्पोन्स टिमको गठन गर्ने।
पालिका स्तरीय केश अनुसन्धान तथा कन्ट्याक्ट खोज पड्ताल (Case Investigation and Contact Tracing-CICT) टोली परिचालनको लागि आवश्यक पर्ने रकम तथा विनियोजन गर्ने। CICT लाई कोभिड -१९ महामारीकै रुपमा नभएर अरु निगरानी गर्नुपर्ने मुख्य मुख्य रोगहरुको खोजि जाँचपड्तालमा समेत जिम्मेवारी विस्तार गर्दै निरन्तरता दिने।
भविष्यमा आईपर्ने महामारीको रोकथाम तथा नियन्त्रण गर्न पालिका योजना, रणनीति तथा गतिविधिहरु संचालन गर्न तथा पालिका स्वास्थ्य प्रणालीको थिंकटंक परामर्श दाताको रुपमा स्थानीय स्तरबाटै जनस्वास्थ्य विषयमा दक्खल स्वास्थ्य जनशक्ति करार मै भएपनि राख्ने व्यवस्था गर्ने।

नियमित कार्यक्रमहरुलाई थप स्थानीय प्रयास

स्थानीय स्वास्थ्य संस्था सञ्चालन तथा व्यवस्थापन समितिलाई परिचालन गर्न तथा जिम्मेवार बनाउन कार्यक्रम तथा वजेट विनियोजन गर्ने।
गाउँघर क्लिनिक खोप क्लिनिकलाई सुदृढिकरणका लागि आवश्यक सामाग्री सहित कोठा भवनको व्यवस्थित वनाउन रकम छुट्याउने।
गर्भवती महिला तथा तिनका परिवारका सदस्यहरु बीच नियमित गर्भजाँच तथा संस्थागत सुत्केरी सम्बन्धी अन्र्तक्रिया कार्यक्रम गर्ने।
स्वास्थ्य संस्थाहरुमा फोहोरको उचित व्यवस्थापन गर्नको लागिफोहोरको वर्गिकरण गरी उचित व्यवस्थापन गर्ने आवश्यक साधन श्रोतको सुनिश्चितता गर्ने।
नियमित स्वास्थ्य सस्थामा व्रिद्दि अनुगमन गर्ने बालवालिकाहरु विच हेल्दी वेवी प्रतियोगिता आयोजना गर्ने कार्यक्रम राख्न्ने।
पूर्ण खोप, कुपोषण रहित वडा पालिका, जिरो होम डेलिभरी वडा जस्ता अभियान वा कार्यक्रमलाई निरन्तरता दिने।
स्वास्थ्य शिक्षा पढाउने शिक्षक तथा शिक्षकहरुलाई स्वास्थ्य सम्बन्धी अभिमुखीकरण गर्ने।
स्थानीय सरकारले आधारभूत स्वास्थ्य सेवा, सरसफाइ र पोषण सम्बन्धमा गरेका नीतिगत कानुनी र संस्थागत निर्णयहरुलाई कार्यान्वयन गर्न विविध गतिविधिहरु संचालन गर्ने।

आदी!

माथी उल्लेखित क्रियाकलाप तथा गतिविधिहरु आँफैमा पूर्ण छैनन् यदापी यस्ता किसिमका गतिविधिहरु स्थानीयस्तरबाट तर्जुमा हुने बजेट तथा नीति कार्यक्रममा समेट्न सकियो भने पक्कै पनि यस्ता गतिविधिहरुले स्थानीय स्वास्थ्य सुधार गर्न उल्लेखनीय भूमिका खेल्ने छन्।

जय जनस्वास्थ्य!

अनलाइनखबर

२०७२ जेठ १७ गते ११:०० मा प्रकाशित

सगुन पौडेल
धुम्रपान स्वास्थ्यका लागि हानिकारक छ भन्ने भनाइ आजभोली हरेक व्यक्तिलाई थाहा भएको सामान्य कुरा हो । धुम्रपान तथा सुर्तीजन्य पदार्थहरुको प्रयोगले हाम्रो स्वास्थ्यमा नकारात्मक असर गर्दछ भन्ने थाहा हुँदाहुँदै पनि नेपालसहित विश्वभर कुनै न कुनै बहानामा धेरै व्यक्तिहरु सुर्तीजन्य पदार्थ सेवनको लतमा फसेका छन् । महिला, पुरुष, धनी, गरिव, बालबालिका, किशोर किशोरीरु, युवायुवती, बृद्धबृद्धादेखि चिकित्सक र स्वास्थ्यकर्मी समेतले लुकेर होस् या खुल्ला रुपमा नै किन नहोस् चुरोट तथा अन्य कुनै न कुनै सुर्तिजन्य पदार्थ सेवन गरिरहेका छन् ।

कोहीले साथीभाइको करले, कोहीले तनाव घटाउँछ भन्ने गलत मानसिकताले र कोहीले हर्ष बढाइँ वहानामा सुर्तीजन्य पदार्थ सेवन गरिरहेका छन् ।

विश्वभर सुर्तीजन्य पदार्थको सेवनवाट आम मानिसहरुमा पर्ने गएको समस्या र स्वास्थ्यमा पर्ने असरबारे जनचेतना फैलाउन तथा सुर्तीजन्य पदार्थको प्रयोग र बिक्री वितरणमा कम गर्ने नीति नियम बनाउन सहयोग गर्ने उद्देश्यले हरेक वर्ष मे ३१ तारिखका दिन विश्व सुर्तीजन्य पदार्थरहित दिवस विविध कार्यक्रम गरी मनाइन्छ । विश्व स्वास्थ्य संगठनको आयोजनामा यस बर्ष ‘सुर्तीजन्य पदार्थको गैरकानुनी व्यापारलाई रोकौं’ भन्ने मुल नारा सहित मनाइँदै छ ।

गत वर्षदेखि विश्वभर सुर्तीजन्य पदार्थमा लगाइएको करमा वृद्धि गरी यसको प्रयोग घटाउने प्रयत्न गरिएको थियो । हाल सुर्तीजन्य पदार्थको प्रयोग केहि घट्दोक्रममा देखिए तापनि उल्लेखनीय सुधार आउन सकेको छैन । एक सर्वेक्षण अनुसार विश्वमा प्रयोग हुने हरेक १० वटा चुरोटमध्ये एउटा चुरोट गैरकानुनीरुपमा बिक्री वितरण भइरहेको देखिएको छ । सुर्तीजन्य पदार्थमा कर बढाउनुको उद्देश्य नै यसको प्रयोगमा कमी आवस् भन्ने हो । तर त्यस्मा उल्लेखनीय सुधार हुन सकिरहेको छैन । त्यसैले यसको विक्री वितरणलाई नियन्त्रण गर्न यसको गैरकानुनी व्यापारलाई रोक्नुपर्दछ । यही मान्यतालाई ध्यान दिएर यस वर्षको नारा ‘सुर्तीजन्य पदार्थको गैरकानुनी व्यापारलाई रोकौं’ भन्ने तय गरिएको हो ।

विश्व स्वास्थ्य संगठनको एक प्रतिवेदनअनुसार विश्वभर करिव ६ मिलियन ब्यक्तिहरु सुर्तीजन्य पदार्थको सेवनको कारणबाट ज्यान गुमाइरहेका छन् । जसमध्ये करिव ६ लाख मनिसहरु अरुले सेवन गरेको सुर्तीजन्य पदार्थको प्रभावले ज्यान गुमाइरहेका छन् । हरेक छ सेकेण्डमा एक ब्यक्तिको मृत्यु सुर्तीजन्य पदार्थको सेवनबाट भइरहेको छ । करिव ८० प्रतिशत प्रयोगकर्ताहरु हाम्रो देश जस्ता कम तथा मध्यम आयस्रोत हुने देशहरुमा छन् । यस अर्थमा हेर्ने हो भने हाम्रो जस्तो मुलुकमा सुर्तीजन्य पदार्थको प्रयोगलाई निरुत्साहित गर्नको लागि हामी सबै लाग्नुपर्ने देखिन्छ ।

सुर्तीजन्य पदार्थका असरहरु

चुरोट, सुर्ती, खैनी, तमाखु आदि बढी मात्रामा प्रयोग हुने सुर्तीजन्य पदार्थ हुन् । सेवन गर्ने वित्तिकै तत्काल असर नपरे पनि लामो समय पछि यिनीहरुको गहिरो असर देखिने गर्दछ । हालसम्म ४ हजार भन्दा बढी रसायनहरु सुर्तीजन्य पदार्थमा भेटिइसकेको छ । जसमध्ये करिव २५० हाम्रो शरीरका लागि हानीकारक छन् र ५० वटा भन्दा बढीले क्यान्सर निम्त्याउँदछन् । यो कुरा विभिन्न अनुसन्धानले प्रमाणित गरिसकेको छ । सामान्य रुपमा मुख, गिजा तथा दाँतहरुको समस्यादेखि लिएर फोक्सो, मुटु र पेटमा असर गर्ने क्षमता सुर्तीजन्य पदार्थहरुमा हुन्छ ।

संसारभर नसर्ने रोगहरुको प्रकोप बढ्दो क्रममा छ । जसको प्रमुख कारक तत्व भनेको नै हाम्रो जीवन शैली र सुर्तीजन्य पदार्थको प्रयोग नै हो । लामो समयसम्म निरन्तर प्रयोग गर्नाले नसर्ने खालका दीर्घ रोगहरु देखा पर्दछन् । रक्तनली विगार्ने, रक्तचाप बढाउने, मुटुसम्वन्धी दीर्घरोग लाग्ने, हृदयाघात हुने, मस्तिकमा असर गर्ने, फोक्सो विगार्ने, दम हुने, फोक्सोको क्यान्सर हुने, स्वासनलीको क्यान्सर हुने, रगत तथा पाठेघरको क्यान्सर हुन मद्दत गर्ने आदि जस्ता रोगहरु सुर्तीजन्य पदार्थको सेवनले लाग्छ । त्यसैगरी गर्भवती आमाले सुर्तीजन्य पदार्थको सेवन गरेमा गर्भ खेर जाने, मरेको बच्चा जन्मिने, समय नपुगी जन्मिने, कम तौल भएको बच्चा जन्मिने तथा शिशुको शारिरीक तथा मानसिक विकासमासमेत असर गर्दछ ।

सुर्तीजन्य पदार्थको सेवन गर्नेहरुको मुख गन्हाउँछ । जस्ले गर्दा अरु व्यक्तिहरु उसको नजिक पर्न हिचकिचाउँछन् । एक व्यक्तिले सेवन गरेको सुर्तीजन्य पदार्थको कारणबाट अरु नजिकका व्यक्तिहरुलाई समेत असर पारिरहेको हुन्छ ।

रोकथाममा नेपालको प्रयास

सुर्तीजन्य पदार्थको प्रयोग निरुत्साहित तथा नियन्त्रण गर्न नेपाल सरकारले सुर्तीजन्य पदार्थ नियन्त्रण ऐन जारी गरेको छ । प्रभावकारी कार्यान्वयन गर्न जरिवानासहितको ‘सुर्तीजन्य पदार्थ नियन्त्रण तथा नियमन निर्देशिका ०७१’ जारी पनि भइसकेको छ । नीति नियममा हाम्रो देश नेपाल बलियो नै देखिन्छ । यद्यपी कार्यान्वयन पक्ष भने त्यति राम्रो देखिएको छैन । सुर्तीजन्य पदार्थको बट्टामा नकारात्मक असर गर्ने चित्र अंकित गरिएको छ । सम्पूर्ण सार्वजनिक ठाउँहरुमा सुर्तीजन्य पदार्थको प्रयोगमा प्रतिवन्ध लगाइएको छ । तर यसको पूर्ण पालना भैरहेको छैन । नियमित अनुगमन र कारवाही पनि हुन सकेको छैन ।

सुर्तीजन्य पदार्थको करबाट उठेको रकमको ७५ प्रतिशत रकम वीपी कोईराला मेमोरियल क्यान्सर अस्पताल र २५ प्रतिशत रकम क्षयरोग तथा अन्य रोग नियन्त्रणमा लगानी गर्ने भन्ने उल्लेख छ । नेपाल सरकारको तर्फबाट सुर्तीजन्य पदार्थ निषेधित क्षेत्र घोषणा तथा सुर्तीजन्य पदार्थको प्रयोग परित्याग गर्ने जस्ता कार्यक्रमहरु अगाडि बढाइएको छ । तैपनि यी कार्यहरुको पुर्णरुपमा पालना तथा अनुगमन हुन सकेको छैन । यसकालागि सरकार मात्र नभइ हरेक ब्यक्ति, समाज, संघ संस्था सबै लाग्नुपर्ने देखिन्छ ।

कसरी छुटाउन सकिन्छ लत ?

कुनै पनि लतबाट मुक्त हुनु त्यति सजिलो कुरा पक्कै पनि होइन । सानैदेखि लागेको बानी कहाँ जान्छ र भन्छौं हामी । तर, लत त्याग्ने प्रयत्न गर्दैनौं । यदि कोशिस गर्ने हो भने लत हटाउन सकिन्छ सजिलै । भनिन्छ नी संसारमा असम्भव भन्ने कुरा केही पनि छैन । त्यसका लागि हामीले निरन्तर इमान्दारीतापूर्वक प्रयत्न भने जारी राख्नुपर्छ । त्यसैले सानैदेखि लागेको बानी हटाउन सकिँदैन भन्ने पुरानो मानिसकतालाई सबैभन्दा पहिले हामीले त्याग्न जरुरी छ । आत्मैदेखि र मानसिकरुपमा तयार भएर म यो लत छुटाउँछु भनेर लाग्ने हो भने सहजै छुटाउन सकिन्छ । यस्ता लट हटाउन बिभिन्न स्वास्थ्य संस्था, क्लिनिकहरु पनि खुलेका छन् । निम्न कुराहरुमा ध्यान दिने हो भने सुर्तीजन्य पदार्थको लतबाट मुक्ति पाउन सकिन्छ ।

अरुको दबावबाट होइन की भित्री मनदेखि नै सुर्तीजन्य पदार्थको म प्रयोग गर्दिन भनेर दृढता व्यक्त गर्नुस् र आत्मबल सहित मानसिकरुपमा तयार हुनुहोस् ।
एकैपटक म छोड्छु भनेर लाग्दा अन्य किसिममा समस्याहरु देखिन सक्ने हुंदा १-२ हप्ता कम मात्रा तथा पटक घटाउनुहोस् । तपाईंले एक दिनमा ५ खिल्ली चुरोट खानुहुन्छ अथवा एक दिनमा ५ प्याकेट गुटखा खानुहन्छ भने एक दिनमा ३ खिल्ली चुरोट खानुस् र एक दिनमा ३ प्याकेट मात्रै गुटखा खानुस् । यो मात्रा दैनिकरुपमा घटाउँदै जानुस् । सजिलै धुमपान र मद्यपान जस्ता कुलतबाट मुक्ती मिल्छ ।
आफ्नो योजनालाई परिवारका सदस्य, अफिसका साथीहरु, कलेजका साथीहरु लगायत आफ्नो नजिकमा सम्पूर्ण व्यक्तिहरुलाई सुनाउनुहोस् ।
सुर्तीजन्य पदार्थमा हजुरले गरेको दैनिक लगानीको हिसाब किताव गर्नुहोस् र उक्त रकम कुनै नयाँ काममा लगानी गर्ने तर्फ सोच बनाउनु होस् ।
सुर्ती चुरोट लगायत अन्य कुनै पनि सुर्तीजन्य पदार्थहरु आफ्नो घर अफिसबाट हटाउनुहोस् त्यसको सट्टामा मिठाई, चकलेट आदि राख्न्नुहोस् ।
सुरु सुरुको अवस्थामा अन्य खानेकुराहरु जस्तैः छुर्पी, चकलेट आदिले मुखलाई व्यस्त बनाउनुहोस् ।
पहिला सुर्ती जन्य पदार्थ सेवन गरेर सकिने समयलाई अन्य तरिकाले व्यतित गर्नुहोस् । गीत सुन्ने, पत्रिका पढ्ने तथा अन्य चिजहरु चकलेट, फलफूलको सेवन गर्नुहोस् ।
बिहान साँझ कसरत तथा अन्य कृयाकलापहरुमा व्यस्त रहनुहोस्, पानी धेरै पिउने बानी बसाल्नुहोस् ।
माथिका यी कृयाकलापहरुलाई नियमित रुपमा दोहोर्‍याउनुहोस् जसले गर्दा सुर्तीजन्य पदार्थको सेवनलाई छोड्न सहयोग पुग्दछ । सुर्तीजन्य पदार्थको प्रयोगलाई त्याग्नैपर्छ । यसको प्रयोगबाट हाम्रो स्वास्थ्यमा पर्न गएका असरहरु घटाएर स्वस्थ जीवन विताउन तर्फ हामी सबैको ध्यान जान जरुरी छ । किनकी रोग लागेर उपचार गर्नु भन्दा रोग लाग्नै नदिनु वेश हुन्छ ।

बिहिबार, असार २५, २०७७, १२:३६:१४

सगुन पौडेल

स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले २०७७/३/२२ मा सूचना जारी गरी यस आर्थिक वर्षमा पुन: एक पटक संघीयतामा स्वास्थ्य प्रणाली कस्तो हुने भन्ने विषयमा छलफल गरी तीन वटै तहमा रहेको स्वास्थ्य प्रणाली पुनर्संरचना गरिने जनाएको छ। यसै सिलसिलमा स्वास्थ्य क्षेत्रको पुन:संरचना मस्यौदामा तीन दिनभित्रै सुझाव मागेको हुँदा हतारमै भए पनि एक युवा जनस्वास्थ्यकर्मीको ज्ञान र अनुभवले मनमा आएका केही सुझाव खुला बहस होस भन्ने मनसायले तयार गरेको छु।

सबैभन्दा पहिला स्वास्थ्य मन्त्रालयले तयार गर्ने नीति, योजना तथा विशेष किसिमका दस्तावेजहरुलाई कहिल्यै पनि खुला बहस गरेर सल्लाह-सुझाव लिने प्रचलनको विकास हुन सकेको छैन। स्वास्थ्य मन्त्रालयले बनाउने नीति तथा यस अगाडि बनाइएको संरचना पनि केही सीमित विज्ञहरुको लामो बहस छलफल मात्र गरेर पास गरिएको हुँदा धेरै किसिमका गुनासा तथा असन्तुष्टिहरु भेटिएका छन र जनताले चाहेको संघीयताले मागेजस्तो हुन सकेको छैन।

त्यसैले विगतलाई मूल्यांकन गर्दै यस पटकको पुनर्संरचनाको खाकालाई जनसहभागितामै बनाउनुपर्ने हुन्छ ताकी सबै तहका सरकार पेसाकर्मीहरु तथा स्वास्थ्यका सरोकारवालाहरुको खुला रुपमा सुझाव-सल्लाह लिन सकियोस्। यसका लागि मन्त्रालयले बनाएका हरेक ड्राप्टलाई वेबसाइटमा राखेर पव्लिक फिडब्याक माग्नु जरुरी छ किनकी स्वास्थ्य मन्त्रालय बाहिर अथवा सरकारी सेवा बाहिर पनि अनुभवी र स्वास्थ्य प्रणालीलाई सुदृढ गरिनुपर्छ भन्ने सोच र ज्ञान भएका धेरै विज्ञहरु हुनुहुन्छ।

स्थानीय तह
- विगत केही वर्षदेखि स्थानीय सरकारभित्र रहेको स्वास्थ्य प्रणाली हेर्दा स्वास्थ्य सेवा केन्द्र वा सर्भिस आउटलेटहरु जनमुखी रहेका नै छन् तर ती सेवा दिने निकायलाई सञ्चालन गर्न पालिका हेल्थ गभर्नेन्स भने हुनुपर्ने जस्तो बलियो र प्रभावकारी छैन। त्यसैले हामीले यो बेला स्थानीय सरकार भित्रको हेल्थ गभर्नेन्सलाई कसरी सुधार गर्न सकिन्छ, कस्तो जनशक्तिको खाँचो पर्ने रहेछ, कस्तो संरचना चाहिने रहेछ भनेर गहिरेर सोच्नुपर्ने हुन्छ।

- स्थानीय तह बलियो नभएसम्म समग्र स्वास्थ्य क्षेत्रको विकास र जनताले पाउने सेवाको प्रभावकारिता सुनिश्चित हुँदैन। त्यसैले जनतामै आधारित जनताकै लागि जनताकै पूर्ण सहभागितामूलक स्थानीय स्वास्थ्य प्रणाली अहिलेको आवश्यकता हो। त्यसैले हामीले अब बनाउने स्वास्थ्य प्रणालीको खाका स्थानीय सरकारभित्रै रहेर पर्याप्त रिसोर्स/जनशक्तिसहित हरेक गाउँपालिकाहरुमा गाउँपालिका स्वास्थ्य प्रणाली, हरेक महा/उपनगरपालिका स्वास्थ्य प्रणालीहरु स्थापना गरेर विगतभन्दा विकेन्द्रीकृत स्वास्थ्य प्रणाली स्थापना गर्नुपर्ने हुन्छ, जसले स्वास्थ्यका हरेक योजना, कार्यक्रम कार्यान्वयन तथा स्थानीय गतिविधिहरु सजिलै छोटो प्रक्रियाबाट नै सहजै गर्न सकोस्।

- लामो समयसम्म सफल भएको हाम्रो पुरानो संरचना अर्थात् जिल्ला स्वास्थ्य प्रणालीको कन्सेप्ट बाहेक अन्य प्रणालीको कल्पना गर्न सकिरहेका छैनौं। सर्वप्रथम यो ह्याङबाट टाढा रहेर सोचौं। जिल्लाभन्दा तल्लो तहमा झरेर संरचना बनाउने र हालसम्म गरिएको जिल्ला स्वास्थ्य प्रणालीको प्राक्टिसलाई पालिका स्वास्थ्य प्रणालीमा समयको मागअनुसार रुपान्तरण गरेर नयाँ प्राक्टिस गरियो भने यसले संविधानको मर्म र जनताको चाहना बमोजिम काम गर्न सक्ने कुरामा दुईमत छैन।

- स्थानीय तहभित्र हाम्रो संरचना बलियो नहुँदा स्वास्थ्य सेवाभित्र रहेका ठूला–ठूला दरबन्दीहरु पनि निश्चित रुपमा प्रदेश वा केन्द्रमै केद्रीकृत हुन्छन्, विषय विज्ञहरु केन्द्रीकृत हुन्छन्, स्थानीय स्तर फेरि केन्द्रकै मुख ताक्ने खालको हुन्छ। जसले गर्दा स्वास्थ्य योजना, सेवालाई 'बटम अप प्लानिङ' मा कार्यान्वयन गर्न असहज हुन्छ। 'लोकल्ली इभिडेन्स जेनेरेट' गरेर योजना aनाउन व्यfवहारिक रुपमा सोचेजस्तो सजिलो हुँदैन। जहाँ हामीले धेरै प्राविधिक सहयोग तथा जनप्रतिनिधिहरुलाई स्वास्थ्य सेवाको महत्व बुझाउनपर्ने हुन्छ। वकालत, वहस, पैरवी गर्नुपर्ने हुन्छ, त्यहाँ उपयुक्त क्षमता भएको जनशक्तिको खाँचो महसुस भइरहेको छ, जुन कुरा हामीले अहिले अनुभव गरिरहेका छौं।

- स्थानीय तहभित्रै हामीले अरु सेवा समूहको तह-पदसँग तुलना नगरिकन जनसंख्याको अनुपात वा स्थानीय पालिकाको भौगोलिक वनावटको आधारमा कम्तीमा पनि ५ जना अधिकृत स्तरको (जनस्वास्थ्य व्यवस्थापक सहित) स्वास्थ्यकर्मी हुनैपर्ने, जनसंख्या अनुसार थप गर्ने र सकिन्छ भने पालिका अन्तर्गत रहेर पूर्ण रुपमा फिल्डमै मात्र काम गर्ने, खाध्य स्वास्थ्य, सरसफाइ, पोषण लगायत स्वास्थ्यका अरु मुद्दाहरुमा वडा कार्यालयहरु, पिएचसी, एचपी, हेल्थ प्रमोसन सेन्टर, सिएचयु, युएचसी, पिएचसी-ओआरसी, खोप क्लिनिकलाई सधैं फिल्डमै प्राविधिक सहयोग गरिरहने, वार्ड अनुसार फिल्ड हेल्थ इस्पेक्टरहरु पनि राखौं।

- स्थानीय पालिका स्वास्थ्य प्रणालीमा कस्तो जनशक्ति राख्ने भन्ने विषयमा हेल्थ सर्भिस मेनेजमेन्ट, इपिडिमिओलोजी, हेल्थ सिस्टम, हेल्थ प्लानिङ एण्ड हेल्थ पोलिसीमा कम्तीमा पनि १०/१० क्रेडिट आवर बरावर अध्ययन गरेकै जनशक्ति हुनुपर्ने मापदण्ड अझै वैज्ञानिक हुन सक्छ।

जिल्ला
- हाल विभिन्न प्रदेशहरुमा रहेका जिल्लास्थित स्वास्थ्यका निकायहरु सीमित भूमिकामा रहेका छन्। ७५३ वटै पालिकाभित्रै स्वास्थ्यको बलियो संरचना स्थापित हुनसक्ने कुरा सुनिश्चित भएमा यसरी सीमित भूमिकामा रहेका प्रदेश सरकार अन्तर्गतका जिल्लास्थित स्वास्थ्यका निकायहरुलाई खारेज गरौं।

- स्वास्थ्य मन्त्रालयले बनाउन लागेको नयाँ रोग नियन्त्रण केन्द्र, गुणस्तर नियमन निकायको शाखा कार्यालय/फिल्ड अफिसको रुपमा जिल्लास्थित कार्यालय राख्न सकिन्छ। उदाहरणको लागि गृह मन्त्रालयको केन्द्रका कामहरु स्थानीय तह तथा प्रदेशलाई सहयोग गर्न हालसम्म जिल्लास्थित जिल्ला प्रशासन कार्यालय यथावत् राखेको छ। स्वास्थ्यको पनि यस्तो निकाय जिल्लामा भयो भने संघीय मन्त्रालयले गरेका नीति, निर्णयहरु कार्यन्वयन गर्न प्रदेश र पालिकाहरुलाई प्राविधिक सहयोग गर्न सक्ने छन्।

प्रदेश
- हेल्थ सिस्टम रिफर्मको एउटा महत्वपूर्ण कुरा भनेको प्रदेश सरकारमा स्वास्थ्यको बलियो उपथिति सुनिश्चित गरिनु पनि हो। संविधानले दिएको स्वास्थ्य सम्बन्धी भूमिकालाई प्रदेश सरकारले राम्रोसँग कार्यान्वयन गर्न प्रदेशमा छुट्टै स्वास्थ्य मन्त्रालय चाहिने रहेछ भन्ने कुरा कोभिड-१९ को महामारीले हामी सबैलाई राम्रो पाठ सिकाएको कुरा सबैलाई अवगत नै रहेको छ। त्यसैले प्रदेशमा अब स्वास्थ्यको हरेक कुराहरुमा मुख्य भूमिका निर्वाह गर्ने गरेर छुट्टै मन्त्रालय स्थापना गर्न अपरिहार्य छ।

- त्यसैले हाल प्रदेशमा रहेका विभिन्न संरचनाहरुलाई एकै ठाउँमा राखेर मन्त्रालयको स्थापना गरिनु नै उपयुक्त हुन्छ। व्यावहारिक रुपमा हेर्दा यदि कार्यक्रम कार्यान्वयन गर्ने निकाय अर्थात् स्थानीय सरकार/पालिका भित्रै हाम्रो स्वास्थ्यको संरचना बलियो भयो भने प्रदेशलाई छुट्टै निर्देशनालय र अरु कुनै कार्यालयहरुको आवश्यकता पनि पर्दैन। त्यसैले हाल प्रदेश अन्तर्गत रहेका सबै कार्यालयहरुलाई मर्ज गरौं र प्रदेशमा मन्त्रालय नै स्थापन गरौं जसले गर्दा धेरै कार्यालयहरु भएर हुने आर्थिक भार पनि घट्छ र सेवा प्रणाली पनि चुस्त हुन्छ।

संघ
- संघीय सरकारमा स्वास्थ्य मन्त्रालय र सो अन्तर्गत धेरै किसिमका निकायहरु रहेको हुँदा कार्य सम्पादनमा केही नमिलेको, तालमेल सहकार्य राम्रो नभएको जस्तो एक साधारण सिस्टम बाहिरकै मान्छेले समेत सहजै अनुमान लगाउन सकिने अवस्था छ। त्यसैले संघमा भएका सबै निकायहरुलाई एकीकृत गरेर एउटै बलियो संरचनागत हेरफेर गरियो भने मन्त्रालयका कार्यहरु थप प्रभावकारी हुन सक्ने अनुमान गर्न सकिन्छ।

- रोग तथा नियन्त्रण केन्द्र स्थापना हुने भएको हुँदा स्वास्थ्य मन्त्रालयमा केही महत्वपूर्ण महाशाखा थप गरेर विभाग खारेज गरिदिने र हाल विभागले गरेका केही कार्यक्रमहरु जिल्लास्थित रहने केन्द्रको शाखा कार्यालय/फिल्ड अफिसलाई जिम्मेवारी थप गर्ने व्यवस्था गर्दा उपयुक्त हुन्छ।

माथि उल्लेखित सुझावहरुले सबै कुरा समेट्न पक्कै पनि सक्दैनन्। त्यसैले यो विषयमा धेरैभन्दा धेरै बहस, छलफल र विचारविमर्श गरेर नै भविष्यको स्वास्थ्य प्रणाली कस्तो हुने भन्ने बारेमा निर्णय गरिनुपर्छ। स्वास्थ्य क्षेत्रलाई प्राथमिकतामा राख्नुपर्छ भन्ने कुरा जनतादेखि ठूला राजनीतिक व्यक्तित्वलाई कोरोनाले चेतना जगाइरहेको यो स्थितिमा स्वास्थ्य मन्त्रालयले पर्याप्त जनशक्ति सहित राम्रो र पहिलाको भन्दा थप जनमुखी, जनताका लागि, जनतामै आधारित र जनताकै सक्रिय सहभागितामा आधारित स्वास्थ्य प्रणालीको स्थापना, विकास र विस्तार गर्न खाका तयार गरेर अगाडि बढेर हेल्थ सिस्टम रिफर्म गर्नुपर्छ र यसले नै स्वास्थ्य नेपाली स्वास्थ्य नेपालको लक्ष्य पूरा गर्न सक्नेछ।

अन्त्यमा, स्वास्थ्यका विज्ञहरुले मेरो पद कहाँ हुन्छ? म कहाँ हुन्छु? स्थानीय सरकारभित्रै स्वास्थ्यका अधिकृत पठाउने र?, जान्छन् र? जस्ता व्यक्तिकेन्द्रित प्रश्नभन्दा पनि जनता र सिस्टम केन्द्रित सोच बनाएर बहस र छलफल गर्नु जरुरी छ। यो पिँढीले सही निर्णय लिन सकेन भने त्यसको असर सिधा जनतालाई र भविष्यका जनस्वास्थ्यका नेतृत्वकर्ताहरुलाई पर्नेछ। त्यसैले सिस्टम पहिला त्यसपछि व्यक्ति र पदको हिसाबकिताब मिलाउनु हुन मेरो अनुरोध छ।

(पौडेल जनस्वास्थ्यकर्मी हुन्।)

अबको आर्थिक वर्ष : स्वास्थ्य नीति कार्यान्वयन र जनस्वास्थ्यमा लगानी

(आर्थिक वर्ष: स्वास्थ्य नीति कार्यान्वयन र जनस्वास्थ्यमा लगानी) https://swasthyakhabar.com/story/32100

नेपाल जनस्वास्थ्य संघ (नेफा) गण्डकीको साधारण सभा

मिति २०७६।११।०३ गते शनिबारको दिन नेपाल पब्लिक हेल्थ एसोसिएसन (नेफा) गण्डकी प्रदेशको प्रथम बार्षीक साधारण सभा सम्पन्न भएको छ । गत बर्ष पौष २१ गतेका दिन निर्बाचनबाट गठित नेपाल जनस्वास्थ्य संघ (पब्लिक हेल्थ एसोसिएसन) जनस्वास्थ्यकर्मीहरुको पेशागत संगठन हो । प्रदेश स्वास्थ्य तालीम केन्द्रका निर्देशक तथा नेफा गण्डकी प्रदेशका सल्लाहाकार सदस्य श्री खिम ब खड्काको प्रमुख आतिथ्यतामा सम्पन्न उक्त कार्यक्रमको अध्यक्षता नेफा गण्डकी प्रदेशका अध्यक्ष सन्तोष पौडेलले गर्नुभएको थियो । कार्यक्रमको संचालन संस्थाका सचिब नारायण सापकोटाले गर्नुभएको थियो । कार्यक्रममा पोखरा महानगरपालीका स्वास्थ्य महाशाखाका प्रमुख तथा नेफा गण्डकी प्रदेशका सल्लाहाकार श्री हेमन्त शर्मा पौडेल, पोखरा बिश्ब बिद्यालयको जनस्वास्थ्य बिभागमा कार्यरत जनस्वास्थ्य बिषयका प्राध्यापकहरु, गण्डकी मेडिकल कलेज सामुदायीक स्वास्थ्य बिभागका बिभागीय प्रमुख, साथमा जनस्वास्थ्य सेवाको बिभिन्न क्षेत्रमा कार्यरत पेशाकर्मीहरु, ला ग्राण्डी ईन्टरनेशनल कलेजबाट जनस्वास्थ्य बिषयका दिक्षीत भएका र दिक्षीत हुनेक्रममा रहेका बिद्यार्थी र पोखरा बिश्बबिद्यालयमा जनस्वास्थ्य बिषयमा स्नातकोत्तर तहमा अध्ययनरत बिद्यार्थीको उल्लेख्य उपस्थिती रहेको थियो ।

फोटो

करिब १२० जनाको सहभागितामा सम्पन्न उक्त साधारण सभा कार्यक्रममा संस्थाको बार्षीक प्रतिबेदन प्रस्तुत गर्दै नेफा गण्डकी प्रदेशका अध्यक्ष सन्तोष पौडेलले संस्थाले बर्ष भरि नै ब्यस्त हुने गरि कार्यक्रमहरु तय गरेको र बिभीन्न रचनात्मक कार्यक्रम मार्फत नब गठीत नेफालाई यस प्रदेशको सशक्त जनस्वास्थ्य सरोकारवाला संस्थाका रुपमा स्थापीत गर्न आफु र आफ्नो टिम अनब्रत रुपमा लागीरहेको बिषय उल्लेख गर्नुभयो । राजनैतिक आस्था भन्दा माथी उठेर पेशागत बिषयमा जनस्वास्थ्यकर्मीहरु आफ्नो पेशागत हक हितका साथै सपग्र जनताको स्वास्थ्य अबस्था माथी उठाउन बिशेषज्ञ स्तरको सेवा र सहयोगका लागी निरन्तर लागी पर्नुपर्ने बिषयमा जोड दिनुभयो । यसै गरि नेफा गण्डकी प्रदेशका कोषाध्यक्ष अन्जु अधिकारिले संस्थाको आर्थीक प्रतिबेदन प्रस्तुत गर्नुभएको थियो।

उक्त कार्यक्रममा नेपाल जनस्वास्थ्य संघका सदस्यहरुका लागी संस्थाको ब्याज र सल्लाहाकार तथा संस्थाका कार्यसमिति सदस्यहरुका लागी नेफाको लोगो अंकीत डायरि मायाको चिनोका रुपमा बितरण गरिएको थियो । कार्यक्रममा बर्षभरिका गतिबिधीहरु र भाबि योजनामा रहेका कार्यक्रमहरुको सचित्र प्रस्तुती संस्थाका कार्यकारि सदस्य बिस्वास सुबेदीले गर्नु भएको थियो र तत् पश्चात कार्यक्रममा प्रस्तुत बार्षीक प्रतिबेदन तथा आर्थीक प्रतिबेदनमाथीका जिज्ञासा र सुझबहरु राख्न खुला छलफल शुरु भएको थियो ।

खुला छलफलका क्रममा हरेक महिना जनस्वास्थ्य संघले पोखरा विश्वविधालयसंग सहकार्य गरेर Continuous public health education (CPHE) का सेसनहरु संचालन गर्नुपर्ने तथा भर्खर व्याचल वा मास्टर सकेका जनस्वास्थ्य सेवामा नवप्रवेशीलाई नेफाले आफ्ना गतिविधिहरुमा सहभागी गराउने तथा उनिहरुलाई आवश्यक पर्ने प्रोफेशनल स्किलका सभा, गोष्ठी, तालिमहरु संचालनमा ल्याउनुपर्ने कुरा जनस्वास्थ्यकर्मी सगुन पौडेलले राख्नुभएको थियो । साथै सह प्राध्यापक दिपेन्द्र कुमार यादब, बिष्णु सुबेदी, दिपक शर्मा, राजेश यादब, ध्रुब खत्री लगायतले जनस्वास्थ्य संघ गण्डकी प्रदेशका लागी भाबिश्यमा सम्पादन गर्न सकिने थप रचनात्मक कृयाकलापका लागी सुझाबहरु राख्नुभएको थियो । शुभकामना मन्तब्य राख्दै कार्यक्रमका प्रमुख अतिथि तथा प्रदेश आपुर्ती र स्वास्थ्य तालीम केन्द्रका निर्देशक श्री खिम ब खड्काले जनस्वास्थ्यकर्मी सबैले आफ्नो बिशेष सिप र दक्षताको अभिबृद्यी गर्दै नयां नयां सोच र कृयाकलापमार्फत बिकास बजारमा आफुलाई बिक्रीयोग्य जनशक्तीका रुपमा बिकास गर्नुपर्ने बिचार राख्नु भएको थियो ।संघिय संरचना र यसले माग गरेको जनशक्ती र कार्यसम्पादन दुबैलाई हेर्दा जनस्वास्थ्यका स्नातक तथा बिज्ञहरुको ठुलो खांचो रहेको र भबिश्यमा नेफा जस्ता पेशागत संघको समन्वय र सक्रीयतामा यस्तो जनशक्तीको मागलाई पुरा गर्न र दिक्षीत जनस्वास्थयकर्मीहरुलाई रोजगारमा स्थापीत गर्न पहल गर्नुपर्ने बिचार ब्यक्त गर्नुभयो ।

अन्त्यमा नेफा गण्डकी प्रदेशका अध्यक्ष सन्तोष पौडेलले कार्यक्रममा सहभागी प्रमुख अतिथि, बिश्बबिद्यालयका प्राज्ञीक, बिद्यार्थी तथा पेशाकर्मी सम्पुर्णमा बिशेष धन्यबाद दिदै सहभागीबाट आएका सुझाबलाई आत्मासाथ गर्दै आगामी बर्षलाई अझै उपलब्धिमुलक बनाउने प्रतिबद्यता सहित औपचारिक कार्यक्रमको समापन गर्नुभएको थियो ।

समापन पश्चात समेत संस्थाका सदस्यहरु, बिश्बबिद्यालयका प्राध्यापकहरु , पेशाकर्मी र बिद्यार्थी आदि बिच नेफा प्रदेश समितिको अब अगाडीको गन्तब्य र कार्यक्रमका बिषयमा समेत छलफल सम्पन्न भएको थियो ।

फोटो : फेसवुक

फोटो: फेसवुक

फोटो : फेसवुक

फोटो

फोटो : फेसवुक

🎓 𝑶𝒇𝒇𝒊𝒄𝒊𝒂𝒍𝒍𝒚 𝑮𝒓𝒂𝒅𝒖𝒂𝒕𝒆𝒅 🎓

Hello, I am Sagun Paudel,Young Public Health Practitioner from Nepal. I have earned a Bachelor’s degree in Public Health in 2014 along with PCL in General Medicine Course in 2009. I started my professional career from hospital-based clinical services as a Health Assistant and recently, I have worked as a Program Specialist at Health for Life Project. My job was focused on health system strengthening activities to improve the quality of health services and increase the service utilization from poor, marginalized and hard to reach community peoples at district and sub-district level in Kaski, Nepal. As an early-career public health professional from a developing country, I have always been interested to work in the health system to improve our health governance and health service delivery approach. I found that the course content of this MPH (Implementation Research) fits perfectly with my career aims, so I enrolled in this course at FK-KMK UGM. This course is supported by WHO TDR postgraduate training program.It has been a great experience to be a part of UGM, Indonesia. Our faculty has provided us a very efficient platform to enhance our capacity in Implementation research as well as to understand the various dimension of public health as provided by course structure. Experienced and supportive professors, lecturers and staffs are the assets of this University. The international reputation of UGM and the network of lecturers is an additional opportunity for future professional collaboration. The combination of multinational, multi-cultural students with different academic background itself is the best platform to learn from each other. Discussing, experience sharing and analyzing the best practices in health together helps us to develop a deeper knowledge and understanding of international practices. This course provides us a very practical knowledge to think, analyze, identify and solve the implementation problems in different contexts. I am sure that the knowledge and skill we gained from this course is very practical, and we can utilize this knowledge and skills to further strengthen our national health system.Also, Indonesia is a beautiful country. Tourist attraction, foods, and culture are very unique, exploring Jogja is a lifetime opportunity to enjoy with nature and socio-cultural exchange. I would like to thank my professors, lecturer and administrative staff for their continuous encouragement and support for my academic activities. I am very grateful to the University for providing this opportunity.

mail4sagun@gmail.com https://www.sagunpaudel.com.np www.publichealthupdate.com

Receiving certificate from Prof. dr. Ova Emilia, M.Med.Ed., SpOG(K)., Ph.D, Dean of Faculty of Medicine, Public Health and Nursing, UNIVERSITAS GADJAH MADA.